آشنایی با کوه سهند تبریز: بلندترین قله آذربایجان و طبیعت بی‌نظیر آن

کوه سهند تبریز یکی از مناطق طبیعی و تاریخی مهم در استان آذربایجان شرقی است که در جنوب شهر تبریز و اطراف بستان‌آباد و مراغه واقع شده است. این رشته‌کوه آتشفشانی با ۱۷ قله بالای ۳۰۰۰ متر، از جمله قله کوه کمال سهند تبریز به‌عنوان بلندترین نقطه استان، شناخته می‌شود. سهند به‌دلیل پوشش گیاهی متنوع، مراتع سرسبز و چمنزارهای وسیع، از دیرباز به عنوان «عروس کوه‌های ایران» شهرت یافته است. این منطقه علاوه بر جذابیت‌های طبیعی، از نظر فرهنگی و تاریخی نیز جایگاه ویژه‌ای در باورهای مردمی و آیینی دارد. و همواره مقصدی محبوب برای طبیعت‌دوستان و گردشگران بوده است.

کوه سهند تبریز کجاست؟

کوه سهند تبریز در شمال غرب ایران و در استان آذربایجان شرقی قرار دارد. این رشته‌کوه آتشفشانی در جنوب شهر تبریز واقع شده و فاصله آن با این شهر حدود ۶۰ کیلومتر است. کوه سهند از سمت شمال با شهر بستان‌آباد و از سمت جنوب با مراغه هم‌جوار است. این کوهستان با روستاهای متعددی احاطه شده که از جمله می‌توان به لیقوان، بیرق و ثمرخیزان اشاره کرد.

برای رسیدن به کوه سهند تبریز، ابتدا باید از تبریز به سمت جاده تبریز-هریس حرکت کنید. در این مسیر به روستای سعیدآباد خواهید رسید. پس از عبور از این روستا، در یک دوراهی به سمت راست بروید و وارد جاده فرعی منتهی به روستای ایرانق شوید. ادامه مسیر شما را به روستای متنق هدایت می‌کند که یکی از نقاط دسترسی به دامنه‌های کوه سهند است.

• آدرس کوه سهند تبریز: استان آذربایجان شرقی، ۶۰ کیلومتری جنوب شرقی تبریز (جاده تبریز-هریس در جنوب شرقی این شهر، به‌سمت روستای سعید آباد)
• فاصله کوه تا سهند تبریز: این کوه از جنوب تبریز 50 کیلومتر و از شمال مراغه 40 کیلومتر فاصله دارد.

معرفی کوه سهند تبریز

کوه های سهند تبریز یکی از برجسته‌ترین ارتفاعات آذربایجان شرقی هستند که به دلیل موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های طبیعی خاص خود، مورد توجه کوهنوردان و طبیعت‌دوستان قرار گرفته‌اند. این رشته‌کوه در جنوب تبریز و شمال مراغه قرار دارد و به‌عنوان یکی از کوه‌های آتشفشانی خاموش ایران شناخته می‌شود. دامنه کوه سهند تبریز با گل‌ها و گیاهان مختلف پوشیده شده و در فصول مختلف محل مناسبی برای چرای دام و زندگی عشایر است.

ارتفاع کوه سهند تبریز از ۱۴۰۰ تا ۳۷۰۰ متر متغیر است و بلندترین قله آن با نام “جام” به ارتفاع ۳۷۱۰ متر از سطح دریا می‌رسد. این کوه به‌عنوان خط مرزی میان دو توده بزرگ البرز و ارمنستان شناخته می‌شود و از آن رودخانه‌های پرآبی سرچشمه می‌گیرند که به دریاچه ارومیه و دره قزل‌اوزن می‌ریزند.

تاریخچه کوه سهند

کوه سهند تبریز یکی از مهم‌ترین کوه‌های آتشفشانی خاموش در ایران است که پیشینه‌ای چند میلیون ساله دارد. در گذشته، این کوه فعالیت‌های آتشفشانی از نوع چینه‌ای داشته و مواد مذاب آن به‌صورت انفجاری از دهانه خارج می‌شده است. شواهد زمین‌شناسی نشان می‌دهد که احتمالاً در دوران قدیم، یک دریاچه کم‌عمق در اطراف این کوه وجود داشته، اما امروزه اثری از این دریاچه باقی نمانده است.

پوشش گیاهی و جانوری کوه سهند تبریز

کوه سهند تبریز یکی از مناطق طبیعی با تنوع زیستی قابل توجه است. در این منطقه، بیش از ۱۵۰ گونه‌ای گیاهی شناسایی شده که برخی از آن‌ها خاص این ناحیه هستند. گونه‌هایی مانند گون، سیاه‌گون، کلاه میرحسن و قانقال در ارتفاعات و دامنه‌های سهند رشد می‌کنند. سرمای زمستانی و بارش برف سنگین در این منطقه مانع رشد درختان شده، اما گیاهان علفی یک‌ساله و دائمی به‌وفور در مراتع و چمنزارهای سهند یافت می‌شوند.

حیات وحش این کوهستان شامل پستانداران متنوعی از جمله قوچ و میش ارمنی، سیاه‌گوش، خرس قهوه‌ای، پلنگ، گربه وحشی، راسو، گرگ و روباه است. طبق سرشماری‌ها، جمعیت قوچ و میش در این منطقه بیش از ۵۰۰ رأس برآورد شده است.

در زمینه پرندگان، کوه سهند زیستگاه گونه‌های مختلفی از شاهین‌ها، عقاب‌ها، کبک‌ها و تیهوهاست. همچنین، ۱۸۵ گونه پرنده بومی و مهاجر در این منطقه شناسایی شده‌اند که اهمیت زیست‌محیطی آن را دوچندان می‌کند. تنوع زیستی موجود در کوه سهند تبریز این منطقه را به یکی از زیستگاه‌های برجسته شمال غرب ایران تبدیل کرده و فرصتی مناسب برای طبیعت‌گردی فراهم آورده است.

عسل معروف سهند

عسل سهند یکی از محصولات معروف و باکیفیت منطقه کوه سهند تبریز است که از شهد گل‌ها و گیاهان این منطقه تولید می‌شود. در دامنه‌های این کوه، دشت‌های وسیعی پر از گیاهان دارویی و گل‌های مختلف وجود دارد که باعث شده است اهالی روستاهای اطراف به تولید عسل مشغول شوند.

عسل تولیدی در این نواحی به‌ویژه عسل چهل گیاه از شهرت خاصی برخوردار است. خواص درمانی بالای گیاهان این منطقه سبب شده که عسل سهند ارزش غذایی بالایی داشته باشد و در درمان بسیاری از بیماری‌ها مورد استفاده قرار گیرد. برای خرید این عسل طبیعی، بهترین زمان فصول بهار و تابستان است و کندوداران محلی که در ارتفاعات کوه سهند فعالیت دارند، بهترین منابع برای خرید عسل سهند به شمار می‌روند.

آب و هوای کوه سهند مراغه

کوه سهند تبریز یکی از مناطق سردسیر شمال غرب ایران است که ارتفاع بالای قله‌های آن، بیش از ۳,۰۰۰ متر، باعث ایجاد آب و هوایی سرد و زمستان‌هایی طولانی می‌شود. این منطقه در بیشتر فصل‌های سال شاهد بارش برف و باران است و قله‌های آن معمولاً پوشیده از برف باقی می‌مانند. سرمای شدید و بارش‌های مداوم در این منطقه، امکان تشکیل جنگل‌های انبوه را محدود کرده اما دره‌ها و دامنه‌های حاصلخیز و آبرفتی به وجود آورده است.

دیدنی های کوه سهند تبریز چیست؟

کوه سهند تبریز با جاذبه‌های طبیعی و متنوع خود، یکی از مقاصد محبوب طبیعت‌گردان و علاقه‌مندان به ماجراجویی است. چشمه‌های زلال و پرآب این منطقه، از جمله گوران بلاغی، پری، قرخ بلاغی و گوموش بلاغی، به دلیل تأثیرشان بر سرسبزی دامنه‌ها و تأمین آب باغ‌ها و مراتع، بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند.

آبشار اسکندر، که در دامنه‌های شمالی این کوه قرار دارد، یکی از جاذبه‌های ویژه این منطقه است. این آبشار در فصل بهار ارتفاعی تا ۳۰ متر دارد و در زمستان با یخ زدن منظره‌ای منحصر به فرد ایجاد می‌کند. همچنین دره‌های شاه یوردی و بایندور، با آب‌وهوای خنک و طبیعت سرسبز، از دیگر نقاط دیدنی هستند که در فصل‌های بهار و تابستان زیبایی خاصی دارند.

در میان این جاذبه‌ها، دریاچه قوچ‌گلی که در دامنه‌های کوه کمال واقع شده، از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است. این دریاچه زیبا گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند و نقش مهمی در اکوسیستم منطقه دارد. رودخانه‌ها و قله‌های متعدد سهند نیز از دیگر زیبایی‌های این کوهستان محسوب می‌شوند. این دیدنی‌ها، همراه با مناظر بکر و سرسبز، فرصتی برای تفریح و آرامش در دل طبیعت فراهم کرده و منطقه‌ای جذاب برای سفرهای کوتاه و طولانی است.

قله های رشته کوه سهند

رشته کوه سهند در آذربایجان شرقی با ۱۷ قله مهم و مرتفع، یکی از مقصدهای محبوب کوهنوردان است. بلندترین قله این رشته کوه، قله «کمال» یا «قوچ گلی داغی» نام دارد که ارتفاع آن ۳۷۰۷ متر است. این قله به عنوان بلندترین نقطه در کوهستان سهند شناخته می‌شود و صعود به آن برای کوهنوردان حرفه‌ای چالشی جدی به شمار می‌رود.

بعد از قله کمال، قله‌های «جام داغی»، «حرم داغی» و «سلطان داغی» از دیگر قله‌های مرتفع این منطقه هستند که ارتفاع هرکدام از آن‌ها بیشتر از ۳۵۰۰ متر است. این قله‌ها در امتداد هم قرار دارند و مسیر صعود به آن‌ها نیز دشوار است. قله‌های دیگری مانند «دمیرلی داغی»، «آغ داغی»، «شیر داغی» و «گیروه داغی» نیز در این رشته کوه قرار دارند که ارتفاع آن‌ها بیشتر از ۳۰۰۰ متر است. این قله‌ها علاوه بر ارتفاعات بلند، چشم‌اندازهای زیبایی به مناطق مختلف آذربایجان شرقی دارند.

دره‌های مشهوری مانند «بار الی دره سی» و «توله سر دره سی» نیز در اطراف این قله‌ها واقع شده‌اند که به‌ویژه در فصل‌های بهار و تابستان برای گردشگران جذاب هستند. در مجموع، قله‌های رشته کوه سهند از شمال تبریز که به سمت بستان آباد و جلگه تبریز مشرف هستند، تا جنوب که به جلگه مراغه می‌رسند، مناظری دیدنی و طبیعی را به نمایش می‌گذارند. کوهنوردان و گردشگران با توجه به دشواری و زیبایی‌های طبیعی این قله‌ها، همیشه تجربه‌های خاصی از صعود به این کوهستان دارند.

رودهای پر آب کوه سهند تبریز

کوهستان سهند در آذربایجان شرقی با بارش‌های فراوان و وجود یخچال‌های طبیعی متعدد، سرچشمه بسیاری از رودها است. این رودها از دامنه‌های کوه سهند نشأت می‌گیرند و در نهایت به دریاچه ارومیه یا دریای کاسپین می‌ریزند. به طور کلی، ۱۹ رود دائمی و ۴ رود فصلی از این منطقه جاری هستند. یکی از مهم‌ترین و پرآب‌ترین رودهای این کوهستان، رود «صوفی چای» است که از مراغه عبور کرده و آب روستاها و شهرهای اطراف را تأمین می‌کند. این رود، علاوه بر تأمین آب، به دلیل داشتن ماهی قزل‌آلا، منبع درآمد بسیاری از اهالی این نواحی نیز است.

رودهای دیگری مانند «لوان چای»، «سیداوا چای» و «اوجان چای» نیز از قله‌های شمالی سهند سرچشمه می‌گیرند و برای تأمین آب تبریز و روستاهای اطراف آن بسیار حیاتی هستند. این رودها، در کنار دیگر رودهایی مانند «زین‌جناب چای»، «قالا چای» و «لیلان چای»، در سراسر آذربایجان شرقی جریان دارند.

میزان بارش در کوه سهند به طور میانگین بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ میلی‌متر در سال است که باعث جاری شدن رودهای دائمی در این منطقه می‌شود. آب این رودها در نهایت یا به دریاچه ارومیه می‌ریزد یا از طریق دره‌های قزل اوزن و قرانقو به دریای مازندران وارد می‌شود. به طور کلی، رودهای کوهستان سهند نه تنها نقش مهمی در تأمین آب منطقه دارند بلکه در کنار زیبایی‌های طبیعی این کوهستان، اهمیت اقتصادی و اجتماعی زیادی برای ساکنان اطراف خود دارند.

بهترین مسیر صعود به قله های رشته کوه سهند تبریز

رشته‌کوه سهند تبریز با قله‌های معروف و متعددی که دارد، مقصدی محبوب برای کوهنوردان است. مسیرهای مختلفی برای صعود به این قله‌ها وجود دارد که بسته به تجربه، آمادگی بدنی و محل شروع حرکت، انتخاب می‌شود. از جمله قله‌های معروف سهند می‌توان به قله کمال (یا قوچ گلی) با ارتفاع ۳,۷۰۷ متر، قله جام به ارتفاع ۳,۵۴۸ متر و قله سهند که ارتفاعی معادل ۳,۵۲۸ متر دارد، اشاره کرد. علاوه بر این، قله‌های دمیرلی و آق داغ نیز در برنامه‌های کوهنوردی بسیاری قرار می‌گیرند.

هر کدام از این قله‌ها مسیرهای خاص خود را دارند که نیازمند آمادگی جسمانی و تجربه کافی است. برای صعود به قله‌های جام و سهند، سه مسیر مختلف وجود دارد که شامل دو مسیر ماشین‌رو و یک مسیر دشوار و طولانی است. یکی از راحت‌ترین مسیرها برای رسیدن به این قله‌ها از شهر مراغه شروع می‌شود. در این مسیر از روستای «قراتلو» و سپس روستای «کرده ده» عبور می‌کنید. پس از روستای کرده ده، باید وارد یک جاده خاکی شوید که شما را به سمت کوه سهند هدایت می‌کند. بعد از طی مسافتی حدود ۱۰ کیلومتر، به منطقه «گوران بولاغی» و کمپ فدراسیون کوهنوردی می‌رسید که این منطقه پر از چشمه‌های آب شیرین است.

پس از گوران بولاغی، مسیر صعود به قله سهند شروع می‌شود که یک یال با شیب تند است و شما را به خط‌الراس قله‌های سهند و جام می‌رساند. این بخش از مسیر که در بخش جنوبی قله سهند قرار دارد، از بهترین مسیرهای صعود به قله‌های جام و سهند محسوب می‌شود. در خط‌الراس، امکان انتخاب مسیر به سمت یکی از دو قله سهند یا جام وجود دارد؛ قله سهند در سمت چپ و قله جام در سمت راست قرار دارد. همچنین، در این ناحیه آرامگاهی به نام «حاج حسین سروری میاندواب» دیده می‌شود.

اگر از نظر بدنی آمادگی کافی داشته باشید، می‌توانید ابتدا به قله جام صعود کرده و سپس به قله سهند بروید. مسیر قله جام سنگلاخی است و در آن چاه آبی قرار دارد که به‌عنوان دهانه آتش‌فشان خاموش سهند شناخته می‌شود. در قله سهند نیز سنگ‌چین‌هایی وجود دارد که می‌توانید در آنجا چادر بزنید. برخی کوهنوردان حرفه‌ای که قصد صعود به قله‌های جام و سهند را دارند، شب را در دره «بایندور» سپری می‌کنند و در روز دوم به قله کمال نیز صعود می‌کنند. دره بایندور یکی از بهترین مسیرهای دسترسی به قله کمال است و به‌طور معمول کوهنوردان با اقامت در این دره، صعود به قله کمال را در روز بعد انجام می‌دهند.

تجهیزات مورد نیاز برای صعود به کوه سهند

برای صعود به قله‌های کوه سهند، نیاز به تجهیزات مناسب و آمادگی بدنی دارید. یکی از مزیت‌های مسیر صعود به سهند این است که در طول مسیر، چشمه‌های آب شیرین زیادی وجود دارد، بنابراین نیازی به حمل آب زیاد نخواهید داشت.

در بخش‌هایی از مسیر، می‌توانید از مسیریاب‌های هوشمند استفاده کنید و حتی شبکه تلفن همراه در دسترس است، اما برای صعود به قله‌ها و ارتفاعات بالا، همراه داشتن یک راهنمای محلی که با مسیر آشنا باشد، توصیه می‌شود. بهتر است صعود به سهند را به صورت گروهی انجام دهید و قبل از شروع، هیئت کوهنوردی منطقه را از برنامه خود مطلع کنید.

برای شروع صعود به سهند، این تجهیزات باید همراه شما باشد:

• کفش کوهنوردی مناسب
• کوله‌پشتی سبک و جادار
• چراغ قوه و چراغ پیشانی
• کلاه و دستکش
• غذای کم‌حجم و مقوی
• قمقمه آب
• وسایل شخصی برای صرف غذا
• نقشه و قطب‌نما
• جوراب ضخیم اضافه
• بادگیر و چکش برف
• بست کوهنوردی و طناب
• عینک کوهنوردی و دستمال سر
• کپسول و سرشعله با باتری یا کپسول گاز اضافی
• باتوم و عصای کوهنوردی
• یخ‌شکن
• چادر و زیرانداز سبک
• کیسه خواب
• جعبه کمک‌های اولیه

اگر برنامه شما برای صعود یک روزه است، می‌توانید از برخی تجهیزات مانند کیسه خواب صرف‌نظر کنید. اما اگر قصد شب‌مانی در دره‌های کوهستان یا صعود طولانی‌تری دارید، تمامی تجهیزات باید همراه شما باشد.

جاذبه های دیدنی اطراف کوه سهند تبریز

کوه سهند تبریز با مناظر خیره‌کننده و ارتفاعات بلند خود، مقصدی جذاب برای گردشگران است. پس از صعود به قله‌های این کوه و لذت بردن از هوای تازه و چشم‌اندازهای بی‌نظیر آن، بازدید از جاذبه‌های اطراف آن فرصتی عالی برای کشف زیبایی‌های بیشتر منطقه است. در ادامه لیستی از اسامی این جاهای دیدنی ارائه خواهیم داد.

• تالاب قوری گل تبریز: شهرستان بستان آباد، بخش مرکزی، دهستان قوری گل، روستای یوسف آباد
• ائل گلی تبریز: تبریز، آزادراه شهید کسائی، بلوار ائل گلی
• دره لیقوان تبریز: شهرستان تبریز، بخش مرکزی، دهستان میدان چای، روستای لیقوان
• رصدخانه مراغه تبریز: مراغه، خیابان پاسداران، بلوار ولی عصر، خیابان رصدخانه
• مجتمع آبگرم بستان آباد تبریز: بستان آباد، میدان استاد شهریار، بزرگراه بستان آباد به سراب، مجتمع آبدرمانی

سخن آخر

در این مقاله، بررسی موضوعاتی مانند جاذبه‌های گردشگری اطراف کوه سهند تبریز، مسیرهای کوهنوردی، تجهیزات ضروری برای صعود، و امکانات هتل‌های تبریز به ما این فرصت را داد تا به عمق تجربه سفر به این منطقه بپردازیم. با توجه به اهمیت انتخاب مسیرهای مناسب برای صعود و فراهم کردن تجهیزات ضروری، برنامه‌ریزی دقیق برای سفر به کوه سهند تبریز ضروری است.

سوالات متداول