معرفی عجیب‌ترین آداب‌ و‌ رسوم قشم

قشم یکی از جزایر جنوبی ایران با فرهنگ و سنت دیرینه است که حتی زندگی مدرن امروزی هم نتوانسته آداب‌ورسوم آن را از بین ببرد. مردم قشم هرساله در مناسبت‌های مختلف سال، مراسم‌هایی جالب و متمایز از سایر شهرها برگزار می‌کنند و در آن به اجرای آدابی خاص می‌پردازند. در اغلب موارد، آداب‌ و رسوم مردم قشم برای مناطق دیگر ایران جذاب است؛ زیرا همه آن‌ها حالت سنتی و قدیمی خود را حفظ کرده‌اند. به همین خاطر قصد داریم در ادامه مقاله برای آشنایی بیشتر شما خوانندگان عزیز به معرفی این نوع مراسم و آداب گوناگون آن‌ها بپردازیم.

مراسم عروسی در جزیره قشم

عروسی جشنی مرسوم در همه ایران است، اما نحوه برگزاری آن در قشم با سایر شهرها تفاوت دارد. به‌عنوان مثال در قشم نیازی به رزرو تالار نیست و بیشتر عروسی‌ها به همان حالت سنتی و در خانه برپا می‌شود. (البته این یک موضوعی همیشگی نیست و گاهی ممکن است خانواده‌ها بسته به فرهنگ و شرایط خود عروسی را در تالار بگیرند)

مردم قشم عروسی‌های خود را با حنابندان آغاز می‌کنند. در این جشن که دو روز پیش از مراسم اصلی اجرا می‌شود با حنا نقش‌ونگارهای زیبایی را بر بدن عروس می‌کشند و لباسی سبزرنگ محلی را نیز به او می‌پوشانند. در این روز داماد امکان دیدار با عروس را ندارد و تنها مادر و خواهر شوهر با هدایایی زیبا شامل لباس، کیف، کفش، لوازم آرایش و غیره را به دیدن او می‌آیند.

دو روز بعد از پایان حنابندان زمان برگزاری مراسم اصلی می‌رسد. باید بدانید در قشم دو عروسی جداگانه (با هزینه داماد) برای خانواده عروس و داماد می‌گیرند و عروس‌های قشمی هم برخلاف شهرهای دیگر ایران، هیچ جهیزیه‌ای با خود به خانه بخت نمی‌برند؛ زیرا خرید تمامی وسایل زندگی مشترک آن‌ها نیز برعهده داماد است!

عروس‌ چندروز قبل از شروع مراسم از اجتماع دور می‌شود؛ زیرا طبق آداب‌ورسوم قشم، از چند روز قبل تا پایان مراسم هیچ کسی حق دیدن صورت او را ندارد! حتی در شب عروسی هم تا اتمام پذیرایی از میهمانان در اتاق خود باقی می‌ماند.

خانواده عروس وظیفه دارند پیش از شروع مراسم اصلی یکی از اتاق‌های خانه خود را برای عروس و داماد حاضر کنند. این اتاق که تزئینات مخصوصی هم دارد، اتاق حجله است و عروس ‌و داماد تا سه روز بعد از مراسم خود در آن زندگی می‌کنند و در این 3 روز هیچکس نباید وارد اتاق حجله شود.

هواری غذای مخصوص قشمی‌ها در عروسی است. این غذا از ترکیب میگو، پلو و عدس تهیه می‌شود و طعم بی‌نظیری هم دارد. یکی دیگر از آداب‌ورسوم مردم قشم در عروسی، رسم هفت شبی است که سه روز پس از مراسم اصلی آغاز می‌شود و طی آن عروس وظیفه دارد به دیدار اقوام مختلف داماد برود.

هفت شبی آخرین رسم‌ورسوم قشمی‌ها برای عروسی است و بعد از اتمام آن زوجین می‌توانند زندگی مشترک خود را آغاز نمایند.

آداب‌و‌رسوم مردم قشم در مراسم زنبیل ‌گردانی

یکی از عجیب‌ترین مراسم‌ سنتی قشم زنبیل گردانی است. این آداب را برای کودکان بالای دوسالی که هنوز توانایی راه رفتن ندارند برگزار می‌کنند؛ زیرا معتقدند این آیین به رفع مشکل کودک کمک زیادی می‌کند.

در این مراسم کودک را در زنبیلی ساخته شده از چوب و برگ خرما قرار می‌دهند و با آوازخوانی در سطح روستا می‌گردانند. این قبیل سنت‌ها شاید برای اکثر جوامع امروزی عجیب به‌نظر برسد، اما قشمی‌ها هنوز هم بعد از سال‌ها به آن پایبندند و به اجرای آن‌ها ادامه می‌دهند.

مراسم قبله دعای قشم

از دیگر آداب‌ورسوم مردم قشم می‌توان به مراسم قبله دعا اشاره کرد. این مراسم قدیمی در زمان خشک‌سالی اجرا می‌شود و طی آن اهالی قشم با دعا، نذر و نیاز و خوراندن غذا به فقرا و حیوانات از خداوند طلب بارش باران می‌کنند. درواقع قبله دعا، نوعی مراسم جمعی برای افزایش آب و باران در جزیره است.

جالب است بدانید این آیین را در نزدیکی درخت کنار (درختی بسیار مقدس در قشم) و به رهبری امام جمعه قشم برپا می‌کنند؛ زیرا معتقدند این درخت انرژی بالایی دارد و دعا در آن کنار راحت‌تر استجابت می‌شود. به‌صورت کلی اجرای این مجلس چندین روز زمان می‌برد و طی اجرای آن هرروز برای فقرا و حیوانات غذایی مناسب طبخ می‌شود.

آیین زار، مراسمی مرسوم به آفریقایی‌ها

مراسم عجیب دیگری که در قشم انجام می‌شود، آیین زار است. به‌صورت کلی این آیین، ریشه در فرهنگ آفریقایی‌ها دارد؛ هرچند که نحوه برگزاری آن در قشم و آفریقا متفاوت است؛ اما همچنان وجه اشتراک‌های زیادی هم دارند.

حال داستان این آیین چیست؟ مردم قشم معتقدند 7 نوع باد مختلف به نام‌های باد زار، باد جن، باد مشایخ، باد نوبان، باد پری، باد لیوا و باد دیو وجود دارد که موجب بروز بیماری‌های لاعلاج در افراد می‌شود. (بیماری‌های از قبیل دل درد، افسردگی و غیره) هرکسی هم که در قشم به بیماری سختی دچار شود در نگاه مردم این خطه، با این بادها برخورد داشته و به برگزاری یک آیین زار نیاز دارد.

آن‌ها طی مراسمی به اسم آیین زار که در چهارشنبه‌ها توسط بابازار یا مامازار برگزار می‌شود باید این باد را از بدن فرد بیمار خارج کنند تا درمان شود.

قوانین اجرای این مراسم نیز به این صورت است که بابازار یا مامازار با چوب خیرزان در سطح شهر می‌گردد و مردم را از برگزاری این آیین خبردار می‌کند، سپس همه مردم جزیره با لباس‌های تمیز و مرتب دور فرد بیمار جمع می‌شوند تا بابازار یا مامازار، باد را از بدن او خارج کند. در طی این مراسم همه ساکت هستند و در انتها نیز با سوزاندن موی بز و آواز خواندن این آیین را به پایان می‌رسانند.

مولودی خوانی مهم‌ترین مراسم مذهبی قشم

مولودی یک مراسم مذهبی خاص در قشم است که آن را در 4 مناسبت مهم شامل عید فطر، معراج پیامبر، ولادت حضرت محمد و عید قربان  اجرا می‌کنند. در این مراسم که از 8  صبح آغاز می‌شود و تا 11 شب نیز ادامه دارد، یک مولودی‌ خوان به مدح پیامبر و ائمه اطهار می‌پردازد و همه مردم شامل پیر، جوان و کودک نیز آن  را همراهی می‌کنند.

مولودی خوانی موجب تقویت‌ ارتباطات خانوادگی و اجتماعی مردم قشم هم می‌شود؛ زیرا اغلب در روز اجرای این مراسم به دیدوبازدید فامیلی می‌پردازند و حتی با افرادی که رابطه ندارند هم دوباره آشتی می‌کنند.

آداب‌ورسوم مردم قشم در جشن نخل و خرما

از دیگر جشن‌های قشمی‌ها باید به جشن نخل و خرما اشاره کرد. این جشن هرساله به مدت یک هفته در قشم اجرا می‌شود و مردم در آن به شادی، پایکوبی، بازی‌های سنتی و پخش موزیک‌های زنده می‌پردازند.

همچنین در این مراسم علاوه‌بر جشن و شادی انواع محصولات محلی قشم شامل نان، شیره، انواع خرما، سرکه، رولت، مربا و غیره را نیز به‌فروش می‌رسد. جشن نخل و خرما نشان‌دهنده ارزش و اهمیت بالایی است که قشمی‌ها از دیرباز تاکنون برای درخت‌های نخل  خود قائل بودند؛ زیرا درختان نخل این منطقه، منبع مهم درآمد آن‌ها محسوب می‌شود.

جشن نوروز صیاد، مراسمی با پیشینه صد ساله

جشن نوروز صیاد از دیگر آداب‌ورسوم قدیمی قشم است که البته در چندسال گذشته کمتر به آن پرداخته شده و به نظر می‌رسد، کم‌کم در حالی فراموشی است.

در حال حاضر تنها بعضی از روستاهای قشم به اجرای این مراسم می‌پردازند و نحوه برگزاری آن نیز به این شکل است که در اواخر تیرماه یا اوایل مرداد که صید به پایان رسیده، یک روز خاص را در نظر می‌گیرند و لباس‌های جدید و رنگی به تن می‌کنند و در مقابل لباس‌های قدیمی و کهنه‌تر خود را نیز دور میندازند تا نحسی و بدشگونی آن‌ها از بین برود.

در ادامه دعاخوان‌ها نیز دعایی معروف به نام «لوبن» را می‌خوانند. جالب است بدانید این دعا تنها مخصوص قشم است و همیشه از نسلی به نسل بعد منتقل می‌شود.

در این روز هیچ نوع ماهی یا کوسه‌ای را هم صید نمی‌کنند؛ زیرا معتقدند جانوران آبی در حال استراحت هستند و باید به آن‌ها فرصت تولید مثل مجدد داد. همچنین در این روز هیچ نوع غذایی دریایی هم سرو نمی‌شود؛ زیرا از نظر آن‌ها غذاهایی دریایی در جشن صیاد باعث بدشگونی می‌شوند.

در ادامه این جشن با خاک سرخ، حیوانات، درها و درختان را قرمز می‌کنند و مقداری آب معدنی هم داخل دریا می‌ریزند، سپس عده‌ای در آب شنا می‌کنند و بعضی نیز با کاسه پرشده از آب دریا خود را خیس می‌کنند. همانطور که گفتیم این مراسم سنتی قشمی‌ها در چندسال گذشته به فراموشی سپرده شده و در حال حاضر تنها در بعضی از روستاهای این جزیره به آن می‌پردازند.

جشن میگو، شکرگزاری برای ماهی‌ها

جشن میگو مراسم سنتی دیگری در قشم است که برای قدردانی از خداوند برای نعمت دریا و امکان صید انواع میگو و ماهی برگزار می‌شود. زمان اجرای این جشن نیز در اواخر فصل صید است. مردم قشم در کنار جشن میگو، محصولات محلی و صنایع دستی خود را در غرفه‌های مخصوص به نمایش می‌گذارند.

عید قربان در قشم

آخرین آداب‌ورسوم معروف قشمی‌ها مربوط به عید قربان می‌شود. مردم قشم در این روز، بعد از بیدار شدن از خواب غسل می‌کنند، به قبرستان می‌روند و در نهایت نماز عید قربان را به‌جا می‌آورند.

از دیگر سنت‌های مهم قشمی‌ها در عید قربان می‌توان به رفع اختلافات خانوادگی و دوستانه اشاره کرد. جالب است بدانید عید قربان حتی از عید نوروز نیز برای مردم این جزیره مهم‌تر است و دیدوبازدیدهای آن تا 3 روز بعد از اتمام روز اصلی عید هم ادامه دارد. همانطور که پیش از این نیز ذکر شد، مردم قشم در عید قربان به مولودی خوانی هم می‌پردازند.

سخن آخر

در این مقاله سعی کردیم به بررسی مشهورترین آداب‌ورسوم مردم قشم از گذشته تا به‌حال بپردازیم. فرهنگ و سنت این خطه بازتابی از گذشتگان آن‌ها تا به امروز است و ریشه در باور و فرهنگ مردم آن دارد. هرچند که پیشرفت تکنولوژی و زندگی مدرن کم‌کم در حال از بین بردن تمامی سنت‌های قدیمی‌ است، با این وجود امیدوارم مردم این سرزمین مانند قبل به سنت‌های زیبای خود پایبند باشند. شما می توانید با سفر به قشم در زمان های مختلف، در این مراسمات سنتی قشم نیز شرکت کرده و با آن ها به طور کامل آشنا شوید.