شهرخواف دیار میراثهای ماندگار

شهرخواف با مساحتی حدود 9797 کیلومتر مربع که از شمال به شهرستانهای رشتخوار ، تایباد و تربت حیدریه، از غرب به شهرستان گناباد و شهرستان رشتخوار، از جنوب به شهرستان قائنات در خراسان جنوبی و از شرق به کشور افغانستان متصل است و این شهرستان با کشور افغانستان ۹۱ کیلومترمرز مشترک دارد.

در ادامه با وبلاگ های هتل با مقاله معرفی کامل شهرخواف همراه ما باشید.

وجه تسميه نام خواف

نام خواف داراي سابقه‌ي تاريخي طولاني است و واژه‌ي « خواف » فارسي است و تغيير شكل‌ يافته‌ي « خاف » مي‌باشد. عده‌اي درباره‌ي نامگذاري آن به لغات عربي متوسل مي‌شوند و مي‌گويند چون شهرخواف در بن بست قرار داشته و از تـرس راهزنان و هواي گرم آن مردم در خوف و هراس به سر مي برده اند، بدين سبب آن را « خواف » گفته اند! البته نمیشه این مساله را نسبت داد زیرا در زمان هاي گذشته شهرخواف شاهراه تجارتي جاده‌ي ابريشم بوده و براي حمل آتش مقدس زردشتيان و از جاده‌ي آذربايجان به سيستان از اين محل عبور مي كرده است و جاده ای معتبر بوده و نمیتوان ترس را به این شهر نسبت داد.

توپوگرافی خواف

• ارتفاع شهرخواف از سطح دریا در بلندترین نقطه ۲۸۲۳ متر و در پست ترین نقطه ۶۰۰ متر است .

•  شهرخواف از رشته کوه سنگان که ادامه کوه های باخرز می باشد و دو دشت معروف زوزن و خواف تشکیل می شود .

• مهمترین رودخانه های شهرخواف که همگی فصلی و کم آب هستند عبارتند از رود سلامی ، رود سده ، رود فدک ، رود خواجه یار و رودشور .

• دشت خواف در معرض بادهای ۱۲۰ روزه ی سیستان قرار دارد ، که حاوی گرد و غبار شدید در طی این ۱۲۰ روز می باشدکه در طول و حواشی تابستان می وزد.

• دشت خواف به وسعت ۱۲۲۰ کیلومتر مربع و دشت زوزن به وسعت ۵۶۰۰ کیلومتر مربع است .

• مهمترین کوههای شهرخواف : کوه تیغ سبز ، پساکوه ، کوههای کیبر و خیبر ، کوه قلعه دختر ، کوه فدک و کوه خواجه یار. 

ویژگی های طبیعی و جغرافیایی خواف

•  شهرستان خواف به علت قرار گیری در حاشیه کویر، از میزان بارندگی کمی برخوردار بوده و به علت «بارش کم ، ویژگی اصلی مناطق خشکی» که دارد از لحاظ اقلیمی می توان آب و هوای گرم و خشک را به این منطقه که در حاشیه کویر واقع شده است نسبت داد. 

• مرکز این شهرستان شهر خواف است که بر اساس اخرین تقسیمات کشوری شهرستان خواف دارای 5 شهر به نام خواف، سنگان، سلامی، قاسم اباد و نشتیفان می باشد.

• این شهرستان همچنین دارای 4 بخش و 8 دهستان است.

• شهرستان خواف را از نظر صنعتی به دلیل وجود معادن سنگ آهن سنگان نیز به پایتخت سنگ اهن خاورمیانه میدانند. همچنین از نظر محیط زیست به دلیل وجود گونه خاص هوبره در دشت سیرخون خواف ، این شهرستان را پایتخت هوبره نیزمی شناسند.

پرنده هوبره یا بمب انداز

• هوبره  پرندگانی در مناطق خشک و با جثه متوسط تا بسیار بزرگ‌اند و پاها و گردن بلند و منقار قوی و کوتاه دارند.

• وقتی احساس خطر کند، ترجیح می‌دهد روی زمین بدود.
• اگر در هنگام پرواز با خطر حمله یک پرنده شکاری روبه‌رو شود، مدفوع چسبناک خود را مانند بمب به سمت پرندهٔ شکاری پرتاب می‌کند. این بمب طبیعی که بسیار چسبناک است، پر و بال مهاجم را به هم می‌چسباند و از همین رو به پرنده بمب‌انداز معروف است.

تاريخچه كهن شهر

• طبق اسناد تاريخي تا قرن هشتم هجري شهرستان فعلي تربت حيدريه و شهرستان كنوني خواف و قسمتي از نقاط مرزي كه اكنون جزء خاك افغانستان است که حدود آن از مشرق به بادغيسات هرات و از جنوب به بيابان متصل به فراه و از شمال به نيشابور و از مغرب به گنابـاد و قهستان بوده است.

• خواف از نظر پیشینه تاریخی پیش از اسلام جزیی از قلمرو پارتیان بوده و سابقه تاریخی اش به چندین هزار سال میرسد.

• (تربت حيدريه) در قرن هشتم و نهم هجري از توابع حكومت خواف بوده است. اين ولايت در عهد قاجار نيز به علت طول زياد به دو قسمت « بالا خواف » و « پايين خواف » تقسيم شده كه به « خوافين » اشتهار داشته، زيرا خواف بالا تا تربت حيدريه و خواف پايين تا نزديك هرات ادامه داشته است.

• اكنون قسمتي از خواف قديم در خاك افغانستان واقع است و مؤلف كتاب (( قاموس)) جغرافياي افغانستان نوشته است: ((به‌ يادبود خواف قديم هم اكنون قريه اي در حكومت بادغيسات هرات به همين نام وجود دارد.))

• خواف از سال 1316 هـ .ش ولايت باخرز از بخش هاي شهرستان مشهد شد و خواف نيز عنوان ولايت و استقلال خــــود را از دست داد و‌ يكي از بخش هاي تابع تربت حيدريه گرديد.

• در سال 1368 هـ .ش پس از تحولات زياد از تربت حيدريه جدا و به شهرستاني مستقل با مركزيت شهر رود (مشهور به خواف) تبديل گرديد.

مهم ترين رويداد هاي تاريخي خواف

• پذیرفتن اسلام در سال در سال 18هـ.ق پس از اين كه احنف بن قيس شهر هرات را به تصرف خود درآورد.

• مقا.ومت زرتشتیان بر آيين خود در گوشه و كنار خواف که 150 سال طول کشید. و در نهايت چون تاب مقاومت نيافتند، به ديار هند مهاجرت كردند و در آن جا شهري به‌ياد سنگان به نام سنجان بنا نهادند.

• حضور حسن صباح که از تدبير مردم پي برد از حمله و تسلط خود بر خواف منصرف گشت و به قهستان رفت.

• زلزله‌ي ويرانگر سال 737 هـ.ق است كه در اثر آن خواف و زوزن به ويرانه بدل گشت.

• حضور شاه اسماعيل که در تعقيب مخالفان خود به خواف حمله كرد.

• حضور نادر شاه در زماني كه فرمانده‌ي كل قواي شاه طهماسب بود که در تعقيب افاغنه اي كه در منطقه بودند، در خواف حضور‌يافت.

---

هنرهای سنتی و صنایع دستی خواف

شامل تولید قالیچه و گلیم با ابعاد متنوع با طرحهای کشمیری و گل بلوچی و همچنین کرباس بافی ، گره چینی ،نمد مالی ، تنور مالی، اهنگری و صنایع چوب و … نیز در منطقه رایج است .

صنعت در خواف

معدن سنگ آهن سنگان خواف

مجموعه کانسار های سنگ آهن سنگان در فاصله حدود 300 کیلومتری جنوب شرقی مشهد، 68 کیلومتری جنوب غربی تایباد، 40 کیلومتری جنوب شرقی خواف و 18 کیلومتری شمال شرقی سنگان در استان خراسان رضوی و نزدیک مرز افغانستان قرار دارد. محدوده در برگیرنده این مجموعه کانساری به شکل مستطیلی به طول تقریبی 22 کیلومتر و عرض 10 کیلومتر می باشدسنگ آهن سنگان از لحاظ کمي از بزرگ‌ ترين معادن کشور و از نظر کيفي محصول توليد شده قابل رقابت در بازارهاي جهاني و قابل استفاده در کارخانه‌هاي فولادسازي کشور است و همچنین می توان به کارخانه شیر، صابون و کارخانه قند اشاره کرد.

نیروگاه بادی در خواف

یکی از ظرفیت های بالقوه و مهم شهرستان نیروگاه های بادی می باشند که با توجه به اینکه خواف و بویژه سنگان در مسیر تونل بادی (بادهای 120 روزه سیستان) قرار دارند، این پتانسیل خدادای برای تولید برق و شکوفایی اقتصادی منطقه و استان و ایجاد اشتغال استفاده بهینه برد که در سال های اخیر چند شرکت از جمله شرکت بهین ارتباط مهر جهت راه اندازی توربین های بادی وارد عمل شده اند.

فرهنگ و مذهب و آداب و رسـوم خواف

گویـش بیشـتر مـردم خـواف فارسـی دری اسـت امـا بـا توجه به اقـوام و طوایـف مختلـف در سرتاسـر خـواف، لهجـه و گویش های متفاوتی به چشـم می خورد. مذهب مردم این شهرسـتان ترکیبی از اهل تسـنن و شـیعه است، مردم آن جا حنفي مذهب و شريعت رو و در آن مذهب به غايت صلبند و غريب دوست باشند و مايل به خيرات و حج میباشند.
و باورهـاي قديمـي سـاكنان منطقه ي خـواف متأثر از انديشـه هـاي مذهبـي، اعتقـادي و طبيعتي اسـت و ويژگي هاي خاص خود را دارا سـت. مانند مراسـم عیدنوروز، شـب یلدا، مراسـم مربـوط بـه اعياد مذهبـي و ملي و مراسـم مربوط به ايام سـوگواري (سیه زنی در تاسوعا و عاشورا ندارند) و نمـاز بـاران، مراسـم عید فطر و عید قربـان و..

صنایع نخ‌ریسی و رنگ‌ریزی سنتی

از هنرهای دیرینه شهرستان خواف می باشد.

هنر موسیقی خواف

موسیقی مقامی

موسيقي يكي از متعالي ترين شاخه هاي هنر و الهام گرفته از آداب و رسوم و فرهنگ هر ملتي است كه تلاش دارد دردها و رنج ها در زيباترين شكل نغمات و آواها بيان دارد. خواف به عنوان گنجينه اي غني از نغمه ها و آواهاي سنتي و عرفاني مي باشد و داراي پيشينه اي درخشان در اين زمينه مي باشد. موسیقی منطقه بر اساس مقام های سماعی شکل گرفته و در طول زمان ساخته و پرداخته شده است . شهرستان خواف استادان بی نظیری ازجمله استاد عثمان محمد پرست را در زمینه موسیقی مقامی به هنر ایران زمین و جهان معرفی نموده است. سازهای مهم این منطقه را دف و دوتار و دهل و سرنا تشکیل می دهد.

غذای محلی خواف

• قلور ترش
• قلور بشیر
• ارزن پلو ( گاورس پلو ) گرماست
• اشكنه خنجك
• شیربرنج
• توگی بشیر

 سوغات شهرستان  خواف

• زعفران
• پسته
• بنه
• آبنبات
• نان محلی 

---

آشنایی با مشاهیر سرزمین خواف

• حافظ ابروخوافی
• مجدخوافی
• بونصرمشکان زوزنی
• شیخ صوفی خوافی
• محمد سیجاوندی
• فصیح خوافی

پیر احمد خوافی یکی از مهمترین مشاهیر خواف

• خواجه غیاث الدین پیراحمد، فرزندخواجه اسحق خوافی از رجال متشخص و سیاستمداراران کم نظیر دوران تیموریان است. او در سال 820 هجری قمری بعد از مرگ خواجه سید فخرالدین صدراعظم به مقام وزارت رسید. در زمان وزارت، رفاه حال ملت را سرلوحه ی کار خود قرارداد. مدرسه غیاثیه خرگرد و مزار شیخ زین الدین تایبادی در تایباد و آرامگاه شیخ زیت الدین ابوبکر خوافی در هرات از جمله آثاری هستند که به دستور و عنایت او ساخته شده اند. هم اکنون مزاری به نام “پیراحمد” در شهر خواف موجود است که زیارتگاه مردم است.

استاد عثمان محمد پرست

• این هنرمند دو تار نواز ایرانی، متولد خطه خواف از توابع خراسان رضوی و از سن ۱۰ سالگی با دوتار مأنوس بوده است. وی از طایفه “بای” که طایفه ای دامدار و چادرنشین هستند، می باشد. عثمان محمد پرست، شش پسر و سه دختر دارد. عثمان محمد پرست آثار مطرح و معروفی دارد که مطرح ترین آنها، مقام نوایی از اشعار طبیب اصفهانی می باشد که با پنجه سحرآمیزش از چاوشی و سرحدی گرفته تا دیگر مقام های این دیار، اجراهای گوناگونی را درعین وحدت آفریده است .

عثمان محمد پرست، در خصوص منشاء “دوتار” نوازی می گوید:
“خاستگاه “دوتار” سه شهر خواف، تایباد و تربت جام است که بیشتر آهنگ های فارسی و محلی می پردازند و بعد از آن هم در قوچان، شیروان و بجنورد “دوتار” رایج است که با آن آهنگ های کردی و ترکی می زدند، از آنجا هم به ترکمن ها در گنبد کاووس رسید که با “دوتار” آهنگ های ترکمنی می نواختند .”