آشنایی با کارگاه لنج سازی قشم

هنری اصیل که از قلب تاریخ و سینه به سینه و دست به دست گشته تا امروز و در اینجا به کار آید. از دریای سرخ و از هند و اقیانوس اطلس گذر کند و در آبی آرام خلیج فارس پهلو بگیرد. رنجی که تبدیل به گنج می‌شود. گنجی که قرن‌ها باقی می‌ماند. در کارگاه لنج سازی قشم قصه دستان پینه بسته‌ای را می‌شنوید که خلق می‌کنند. رشته به رشته و تخته به تخته روی هم می‌نشانند تا راهی دریاهای دور کنند مردانی را که به دنبال ماجراجویی و سفر، دل به آب می‌زنند.

لنج سازی چیست؟

اگر تابه‌حال به جنوب ایران و مخصوصا جزیره قشم سفر کرده باشید، کشتی های بزرگ و کوچک با بدنه‌های چوبی و سرخ فام خواهید دید که در دریا در حال خرامیدن هستند. اتفاقا واژه لنج نیز از همین حرکت آهسته و پیوسته گرفته شده است. حرکتی که آرام و شبیه به نازیدن روی آب است.

صنعت لنج‌سازی به سالیانی بس دور در جنوب باز می‌گردد. زمانی‌که راه ارتباطی ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس از طریق دریا بود و مراودات تجاری با کشتی انجام می‌شد. صنعت لنج‌سازی که با جنوب ایران گره خورده است، قصه‌های زیادی برای گفتن دارد.

از نام‌های متفاوت انواع لنج و کاربری‌های مختلف آن گرفته تا نداشتن هیچ نقشه ساخت از پیش تعیین شده. از جلاف‌ها و گلاف‌ها که استادکاران ماهر سازنده لنج هستند. از حداقل دو سالی که طول می‌کشد تا یک لنج از پایه و اساس شکل بگیرد تا به دل دریا بزند. همه و همه قصه‌هایی برای گفتن دارند که فقط می‌توانید در کارگاه های لنج سازی قشم و جنوب کشور آن‌ها را بشوید.

کارگاه های لنج سازی قشم کجا هستند؟

در خطه جنوب و از سیستان و بلوچستان و بندر چابهار گرفته تا بوشهر، کارگاه‌های لنج‌سازی فراوان است که اغلب این کارگاه‌ها در بندر لافت قشم، بندر گوران قشم، بندر جاسک قشم، بندر کنارک قشم و بندر کنگ قشم قرار دارند. کارگاه‌هایی که برخی تبدیل به موزه شده‌‌اند و برخی دیگر به سختی با این روزهای صنعت و اقتصاد دست و پنجه نرم می‌کنند.

از کارگاه لنج سازی قشم در بندر گوران دیدن کنید و در کنار ناخدای پیر لنج‌ساز آن داستان‌های قدیمی و جذابی از لنج‌سازی بشنوید. این کارگاه در حال حاضر فعال نیست و بیشتر حالت گردشگری و توریستی دارد. در این کارگاه می‌توانید لنج‌های نیمه ساخته یا تکمیل شده صد ساله را ببینید و با آن‌ها عکس یادگاری بگیرید.

در خطه جنوبی و فقط در مسیر قشم، چندین کارگاه لنج‌سازی دیگر وجود دارد. کارگاه‌هایی که علیرغم کم سفارش شدن همچنان مشغول به کار هستند. عمده این کارگاه‌ها در روستای پی پشت قرار دارند. اغلب مردم این روستا به لنج‌سازی مشغول هستند و در هر کارگاه حداقل 20 لنج در حال ساخت است.

در کارگاه لنج سازی قشم چه خبر است؟

ناخدا یک لنج، بدون داشتن نقشه و تنها با اتکا به تجربه و ذهن خود ساخت را  شروع می‌کند. مرحله به مرحله بر اساس تجربه به همراه کارگران جلو می‌رود تا  لنج تکمیل شود که این مسیر حداقل 2 سال زمان ‌می‌برد.

لنج‌ها انواع مختلفی دارند که در کارگاه‌ های لنج سازی قشم اغلب آن‌ها ساخته می‌شوند، لنج‌های سماج، بتیل و بگاره که برای ماهیگیری هستند. لنج‌های حوری برای مسافربری با ظرفیت ده نفر ساخته می‌شوند. لنج‌های بغله، سمبوک و جالبوت نیز لنج‌هایی بزرگ هستند و برای باربری کاربرد دارند. در نهایت لنج‌های دو کاره باربری و مسافری بوم که از همه بزرگتر هستند.

هر یک از این لنج‌ها زیبایی و روش خاص خود را دارند که فقط استادکار آن که در زبان محلی جلاف و گلاف نام دارد از آن سر در می‌آورد. جالب است بدانید که ساخت یک لنج به نیروی کار زیادی احتیاج ندارد. با پنج الی شش نفر کارگر و یک استادکار پیش می‌رود.

بازدید از کارگاه های لنج سازی قشم

به هنگام بازدید از کارگاه لنج سازی قشم خبری از مهندس و کارفرما نیست. شمایید و چند کارگر و ناخدایی که در کارگاه کار می‌کند. بوی چوب‌های ساج و گردو و بلوط که بدنه لنج‌ها را تشکیل می‌دهند، به مشام می‌رسد. از طرف دیگر بوی روغن اصیل نارگیل و کنجد که با آن لایه‌های لنج را عایق می کنند را استشمام خواهید کرد.

در گوشه دیگر که برخی لنج‌ها در حال تکمیل شدن هستند، روغن قرمز رنگی خواهید دید. این رنگ در واقع روغن کبد کوسه است که خاصیت ضد آب نیز به لنج می‌دهد. امروزه از موتورهای دیزلی و لوازم پیشرفته نیز در ساخت لنج ها استفاده میشود.

همچنین کارگاه لنج سازی قشم به اندازه سایر جاهای دیدنی قشم معروف نیست. با این‌حال از سال 2011 به عنوان یکی از صنایع دستی اصیل ایرانی در یونسکو ثبت شد.

مسیرهای دسترسی به کارگاه لنج سازی قشم

همانطور که قبلا گفته شد کارگاه های لنج سازی در قشم زیادند، اما یکی از آن‌ها که در گوران است تبدیل به یک موزه بازدید شده است. بازدید از آن رایگان است و حتی می‌توانید بالای عرشه ناتمام لنج را نیز ببینید. برای رسیدن به کارگاه لنج سازی قشم در گوران راه‌‌های متفاوتی دارید.

مستقیم از فرودگاه قشم تا کارگاه لنج سازی قشم 23 کیلومتر راه است که نیم ساعته به آنجا خواهید رسید. اگر محل اقامت خود را در بندر لافت انتخاب کرده باشید باید یک مسیر 44 کیلومتری را به سمت روستای گوران بروید.

در صورتی که از بندرعباس در حال رفتن به قشم باشید اول باید با از بندر پل یا شهید حقانی وارد قشم شوید. سپس از بندر شهید ذاکری 95 کیلومتر به سمت روستای سهیلی برانید تا تابلوی روستای گوران را ببینید. پس از رسیدن به گوران از هرکسی بپرسید کارگاه لنج‌سازی شما را راهنمایی می‌کنند.