پل خواجو اصفهان: تاریخچه، معماری و اهمیت تاریخی

پل خواجو یکی از پل‌های تاریخی شهر زیبای اصفهان است که روی رود زاینده‌رود قرار دارد. پل خواجو به‌عنوان یکی از آثار برجسته و زیبا و از بهترین مکان های دیدنی اصفهان تلقی می گردد. پل خواجو نه‌تنها یک سازه معماری، بلکه نمادی از زیبایی و شکوه تاریخی ایران شناخته می‌شود. این پل در دوره صفویه به دستور شاه‌عباس دوم ساخته شده است و الگویی از هماهنگی هنر معماری و مهندسی ایرانی را به‌خوبی نمایان می‌سازد. برای معرفی پل خواجو باید بگوییم این پل به‌عنوان شاهکاری از دوران صفویه شهرت دارد و دیدار آن تجربه‌ای فراموش‌نشدنی ارائه می‌دهد. معماری پل خواجو که در سدهٔ ۱۷ میلادی با سبک صفوی احداث شده، نمادی از هنر و تدبیر معماران آن دوران است. این پل با طول ۱۳۰ متر و عرض ۵.۶ متر، یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین پل‌های ایران محسوب می‌شود.

پل خواجو کجاست؟

پل خواجو در شهر اصفهان و شرق سی و سه پل، بر روی زاینده‌رود واقع شده است. این پل در انتهای خیابان کمال اسماعیل اصفهانی و انتهای خیابان خواجو قرار دارد. پل خواجو از پل‌های تاریخی و زیبای اصفهان محسوب‌ می‌شود و قدم‌زدن روی‌ این پل در شب، از لذت‌بخش‌ترین تفریحاتی است که گردشگران حتماً باید آن را تجربه کنند. این پل در انتهای جنوبی چهارباغ خواجو واقع شده و به سایر جاذبه‌های دیدنی و هتل های اصفهان فاصله نزدیکی دارد.

اگر می‌خواهید با استفاده از خطوط مترو اصفهان به سوی پل خواجو بروید، ایستگاه سی و سه پل به عنوان نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به مقصد می‌باشد. می‌توانید مسافت دو کیلومتری تا پل خواجو را با پیاده‌روی طی کنید یا از خدمات تاکسی بهره ببرید.

جاذبه‌های دیدنی اطراف پل خواجو

پل خواجو در قسمتی از شهر اصفهان واقع شده که دسترسی عالی به سایر جاذبه‌های گردشگری این شهر دارد. شما می‌توانید پس از بازدید از پل خواجو از سایر دیدنی‌های اصفهان نیز بازدید کنید. از جمله این جاذبه‌ها موارد زیر هستند:

• میدان زیبای نقش جهان و بازدید از عالی‌قاپو، مسجد شیخ لطف‌الله، مسجد شاه‌عباس و بازار قیصریه
• باغ گل‌های اصفهان
• سی و سه پل
• کاخ هشت بهشت
• چهارباغ عباسی
• کاخ چهل ستون

 هتل‌ های نزدیک  پل خواجو اصفهان

بسیاری از گردشگران به دنبالی هتلی برای اقامت خود هستند که بتوانند به آسانی از عجایب پل خواجو دیدن کنند. علاوه بر آن پل خواجو به دیگر بناهای تاریخی نزدیک است؛ پس افراد با رزرو هتل های نزدیک پل خواجو اصفهان می‌توانند با یک تیر، چند نشان بزنند. به همین خاطر در ادامه لیستی از هتل‌های نزدیک پل خواجو برای شما گردآوری کرده‌ایم:

تاریخچه پل خواجو

قدمت پل خواجو اصفهان به سال 1060 هجری قمری برمی‌گردد. در زمان قدیم این پل محلی برای عبور کالسکه و عابران بوده است. با گذر زمان اتوموبیل‌ها هم از این پل عبور می‌کردند که پس از بررسی‌های لازم و با توجه با آسیب‌های احتمالی به این اثر ارزشمند به دلیل تردد بیش از حد، عبور وسایل نقلیه از روی این پل ممنوع شد و تا کنون فقط عابران اجازه عبور از روی پل را دارند. اهمیت این پل به قدری زیاد است که بسیاری از شاعران در آثار خود از آن یاد کرده‌اند. پل خواجو از با ارزش‌ترین بناهای تاریخی ایران در دوران صفویه است که به دستور شاه عباس دوم ساخته شد. نام‌های دیگر این پل در قدیم عبارت اند از: پل شاه، بابا رکن‌الدین، حسن‌آباد، شاهی و شیراز.

با بررسی تاریخچه پل خواجو در میابیم که قبل از احداث آن، پل ویرانه‌ای در آن محل قرار داشت به نام حسن بیگ از دوران تیموریان و همان‌طور که گفته شد شاه دستور تخریب آن و ساخت پل خواجو را داد. هدف از ساخت این پل اتصال محله خواجو با تخت فولاد و راه شیراز بوده است. باید بدانید که ساختمانی در میان این پل قرار دارد به نام بیگلربیگی که اقامتگاه موقتی شاه و خانواده سلطنتی بوده و پادشاهان در این مکان لحظات شیرینی را می‌گذراندند. همچنین در بخش شرقی و غربی پل یک بنا با تزیینات نقاشی وجود دارد که در زمان قدیم مکانی برای مشاهده مسابقات قایق‌رانی برای پادشاه و درباریان بوده است.   

وجه تسمیه پل خواجو

برای پل خواجو از قدیم تا کنون وجه تسمیه‌های مختلفی در نظر گرفته شده است؛ مانند بابا رکن‌الدین، گبرها، حسن آباد، شیراز و پل شاهی. این نام گذاری‌ها همگی مربوط به  محل قرارگیری، قدمت پل خواجو اصفهان و حوادثی که در زمان‌های مختلف رخ می‌داد؛ برمی‌گردد. برای مثال به دلیل اینکه بقعه بابا رکن‌الدین در تخت فولاد در کنار این پل قرار گرفته است؛ مدتی به آن پل بابا رکن‌الدین می‌گفتند یا چون در محله خواجو واقع شده است نام این پل را پل خواجو گذاشتند.

حسن‌آباد نیز نام قبلی محله خواجو بوده و گبرها برای رفت‌وآمد از این پل استفاده می‌کردند به همین دلیل نام آن‌ها را برای پل گذاشتند. جاده اصفهان شیراز در نزدیکی این پل واقع شده و مدتی نیز نام آن را شیراز قرار دادند. در آخر نام پل شاهی نیز به دلیل اینکه ساخت آن توسط شاه‌عباس صورت گرفت نیز یکی از وجه تسمیه‌های پل خواجو است.

معماری پل خواجو

مهندسان دوره صفویه با ساخت پل خواجو و به‌کارگرفتن تأخیرانداز و بندها مشکل کم‌آبی شهر اصفهان را کم کردند، زمین‌های قابل کشت را افزایش دادند و باعث دوام و گسترش آبادانی شهر اصفهان شدند. قرینه‌سازی پل و  معماری خاص این بنای تاریخی توجه هر گردشگری را به خود جذب می‌کند. همچنین معماری پل خواجو نقش مهمی در زهکشی  آب‌های زیرزمینی دارد. طاق‌های آهنگ و گنبد‌های عرقچین از جمله مواردی است که به استحکام و پایداری این بنای تاریخی و چشم‌نواز شدن آن می‌افزاید. پل خواجو از نظر هیدرولیک و سازه‌ای با بستر زمین هماهنگی دارد؛ به‌گونه‌ای که پی این پل به‌عنوان سد در برابر آب‌های زیرزمینی عمل کرده، در بالادست مقدار آب زیرزمین را افزایش می‌دهد و در پایین دست مانند زهکشی برای زمین بستر اصفهان عمل می‌نماید.

 زیر پایه پل از سرتاسر آن شمع قرار گرفته و داخل آن ساروج ریخته شده است. به دلیل نوک‌تیز بودن پایه‌های پل، مانند یک آبشکن فشار آب رودخانه به پل حداقل می‌شود و این در زمان‌های قدیم از به وجود آمدن سیلاب جلوگیری کرده است. همه این موارد نشان‌دهنده هوش و تبحر مهندسان دوران صفویان است که چگونه با معماری منحصربه‌فرد خود از آب‌های زیرزمینی، سطح زمین و آب‌وهوا شهر محافظت کرده‌اند و موجب آبادانی اصفهان شده‌اند.

عجایب پل خواجو

پل خواجو یکی از جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و معماری برجسته ایران است که عجایب و خصوصیات ویژه‌ای دارد و گردشگران همواره برای معرفی پل خواجو از این عجایب یاد می‌کنند. برخی از این عجایب، شامل موارد زیر می‌شوند:

• در دو طرف پل خواجو دو شیر سنگی قرار دارد که اگر در کنار یکی از شیرها بایستید و به چشمان شیر مقابل نگاه کنید، متوجه درخشش چشمان او می‌شوید. برخی بر این باورند که این دو شیر نمادی از سپاهیان هستند و از اصفهان و زاینده‌رود حفاظت می‌نمایند. روی بدن این شیرها اسم حجاران آن حکاکی شده و نقش و نگاری روی  بدن این مجسمه‌ها از ورزش‌های باستانی وجود دارد.
• از دیگر عجایب پل خواجو، وجود یک قبله‌نما در سمت شمال پل است که توجه گردشگران را به خود جذب می‌کند.
•  پل خواجو اصفهان شب، نمای منحصربه‌فردی دارد و بازتاب پل بر روی آب صحنه گنبدهای طلائی حرم امام رضا را برایتان تداعی می‌نماید.
• یکی دیگر از عجایب، شمع پل خواجو است؛ به‌طوری‌که اگر در زاویه 30 درجه از سمت شرقی خارج از هر یک از پل‌ها به دهانه پایین آن نگاه کنید، از تداخل دهانه پل‌ها یک شمع بوجود می‌آید که در زمان غروب بسیار تماشایی است.
• یکی از روش‌های هوشمندانه‌ای که در ساخت این پل به کار گرفته شده، استفاده از یک نوع ملاطی است که هرچه آب به آن می‌رسد محکم‌تر و سفت‌تر می‌شود.
• ·در سال 1388 تعدادی سنگ قبر قدیمی با علائمی عجیب و غریب در پل پیدا شد.
• از دیگر عجایب این پل خارق‌العاده این است که اگر از بالا به پل خواجو نگاه کنید یک عقاب تیزچنگال را مشاهده می‌کنید که بر فراز زاینده‌رود در حال پرواز است.
• سقف‌های طاق  چشمه‌ای پل خواجو به‌گونه‌ای معماری شده‌اند که اگر از داخل این لبه‌ها به آرامی صحبت کنید، کسی که در لبه مقابل ایستاده است می‌تواند صدای شما را بشنود.  
• اگر در ستون اول شمالی سمت چپ پل حرف بزنید، صدایتان در نزدیک ستون اول جنوبی در سمت راست شنیده خواهد شد.

تفاوت پل خواجو و سی و سه پل

پل خواجو و سی و سه پل از دو آثار معماری مهم در شهر اصفهان هستند و تفاوت آن‌ها به عجایب پل خواجو مربوط می‌شود. تفاوت پل خواجو و سی و سه پل شامل:

• قابلیت سد شدن برای آب‌های زیرزمینی موجب به‌وجودآمدن دریاچه‌ای در پشت پل می‌شود که فضا را برای قایق‌رانی آماده می‌کند. همچنین می‌توان آب درون چاه‌ها را افزایش داد و برای آبیاری در کشاورزی از آن‌ها استفاده کرد.
• وجود عمارتی زیبا در میانه پل خواجو
• تفاوت طرح دهانه‌های پل خواجو با سی و سه پل
• دهانه‌های پل در پل خواجو 24 عدد است و در سی و سه پل همانطور که از نامش می‌توان فهمید، 33 عدد
• وجود فضاهای معماری و نقاشی در پل خواجو و کاشی‌کاری‌ها

پل خواجو در شب

پل خواجو در هنگام شب یک زیبایی و ابهت خاصی دارد که باعث جذابیت و استقبال گردشگران از این آثار تاریخی می‌شود. وقتی شب فرا می‌رسد، پل خواجو در زیر نورهای درخشان، شکوه و زیبایی خود را به اوج می‌رساند و تبدیل به یک آثار هنری زنده می‌شود. نورپردازی‌های تعبیه شده در ساختار پل خواجو، تمامی شیب‌های زیبا آن را نمایان می‌کند و با ترکیب رنگ‌های گوناگون، نمایی مهیب و باشکوه را ایجاد می‌نماید. این رنگ‌ها و جزئیات هنری، زیبایی یونانی‌ها را به یاد می‌آورند و تلفیق نور و سایه در پل خواجو، این آثار را بیش از پیش جذاب و دل‌فریب می‌کند و تکنیک‌های نورپردازی به شکل فوق‌العاده‌ای در زیر سازه‌های پل نمایان می‌شوند.

 از بالای پل، منظره شهر اصفهان با نورهای شب، خانه‌ها به وضوح دیده می‌شود که تصویری سحرآمیز و دلنشین از شهر را به مخاطبان ارائه می‌دهد. در زیر پل می‌توانید موقع عصر و شب شاهد شنیده شدن صدای آوازخوانی هنرمندان باشید. این طراحی خاص پل خواجو اصفهان شب موجب شده تا محیط مناسبی برای حضور هنرمندان و خوانندگان خوش صدا از گذشته تا به امروز باشد و افراد زیادی برای آوازخوانی به سبک سنتی در این مکان حضور پیدا کنند. اگر نگاهی به تاریخچه پل خواجو بیندازیم می‌بینیم که از قدیم پل خواجو در هنگام شب با نورپردازی منحصربه‌فرد و زیبایی‌های هنری خاص خود، به یک مکان رویایی تبدیل می‌شود که تجربه دیدن آن به دلیل این زیبایی‌ها، بسیار خاطره‌انگیز خواهد بود.